« بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ »
یکی از قوانین مهم جهان که قرآن کریم آن را بیان کرده، قانون پژواک عمل انسان ها است. اکثر مردم چنین می پندارند که وقتی کاری انجام می دهند، دیگر هیچ گونه رابطه ای با عمل خود ندارند و همه چیز تمام می شود و حداکثر در قیامت به پاداش و کیفر عمل خویش می رسند. حال آنکه اینگونه نیست. بازتاب عمل، به ما بر می گردد و بر اساس قوانینی که خداوند متعال بر جهان هستی حکم فرما کرده، کار بد و نیک ما در همین جهان بر ما تأثیر می گذارد.
در آیه 96 سوره اعراف می خوانیم:
وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَ اتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَ الأَرْضِ وَ لَـکِن کَذَّبُواْ فَأَخَذْنَاهُم بِمَا کَانُواْ یَکْسِبُونَ
و چنانچه مردم شهر و دیار همه ایمان آورده و پرهیزکار می شدند همانا ما درهای برکات آسمان و زمین را به روی آنها می گشودیم، ولی چون [پیامبران خدا و آیات او را] تکذیب کردند ما هم آنان را به کیفر کردار زشتشان رساندیم».
در این آیه ایمان و تقوا را باعث خیر و برکت در دنیا، و بی ایمانی و تکذیب آیات الهی را باعث بدبختی و کیفر برشمرده است.
همچنین در آیه 30 سوره شوری می خوانیم:
وَ مَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَ یَعْفُواْ عَن کَثِیرٍ
و آنچه از رنج و مصیبت ها به شما می رسد همه به دست خود شما پدید آمده و البته [خدا] از بسیاری از گناهان در می گذرد.
در این آیه، رنج و مصیبت های انسانها را به کارها و رفتارهای خود آنان نسبت می دهد. روایات فراوانی هم از اهل بیت رسیده که این حقیقت قرآنی را مورد تأکید قرار می دهد.
شاعران و ادیبان ایرانی و مردم خوش ذوق فارسی زبان نیز این قانون را مورد توجّه قرار داده و با زیباترین عبارات و دقیق ترین تشبیهات و شیرین ترین تمثیلات به بیان آن پرداخته اند. آنان هم اصل کلّی بازتاب عمل و هم بازتاب کار بد و خوب را در اشعار و عبارات و تمثیلات خود ذکر کرده اند که از میان ده ها شعر و مَثَل و حکمت، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آنچه بر ما می رسد آن هم ز ماست. (مولوی)
- آنچه دی کاشته ای می کنی امروز درو طمع خـوشـه گنـدم مکن از دانـه جـو (ظهیر فاریابی)
- آن کس که نکو کرد و بدی دید کدام است.
- آن کـه کــردار بــد روا بـیـنـد خـود ز کـردار خـود جـزا بینـد (امیر خسرو دهلوی)
- از مکافـات عمل غافـل مشو گندم از گندم بروید جو ز جو (مولانا)
- از هر دست بدهی از همان دست پس می گیری.
- اگـر بد کنی چـشم نیکی مدار که گر خار کاری سمن ندروی (ابن یمین)
- اگـر نـرم گـویـد زبـان کسـی به گـوشش درشتی نیـاید بسی (فردوسی)
- ای که اندازی کلوخی سنگ را آماده باش!
- این جـهـان کـوه است و فـعل مـا نـدا بــاز گــردد ایــن نـداهـا را صــدا (مولوی)
- بـد خـواه کسان هیچ به مقصـد نرسـد یک بد نکند تا به خودش صد نرسد
- من نیک تو خواهم و تو خواهی بد من تـو نـیک نـبـیـنی و بـه من بد نرسد (خیام)
- بد مکن و بد میندیش تا تو را بد نیاید پیش.
- با آنکـه خـداوند رحیم است و کریم گندم ندهد بـار چـو جـو می کـاری (مولوی)
- به گیتی دون هر کـه تخمی بکاشت از آن بار دادش فلک شام و چاشت (ادیب نیشابوری)
- تو نیکی می کن و در دجله انداز که ایـزد در بیـابـانـت دهـد بـاز (سعدی)
- چـو بد کـردی مشو ایمن ز آفات که لازم شد طبیعت را مکـافات (ناصر خسرو)
- چون که بد کردی بترس ایمن مباش ز آنکه تخم است و برویاند خداش (مولوی)
- چه کردی به مردم همان چشم دار. (ادیب نیشابوری)
- دهقان سالخورده چه خوش گفت با پسر کای نور چـشم من بجز از کشته ندروی (سعدی)
- دیـدی که خـون نـا حـق پروانه شمع را چـندان امان نداد که شب را سحر کند (حکیم شفائی)
- زخیر خیر تراوش نماید ز شر شر. (قا آنی)
- مشو شادمان گر بدی کرده ای کـه آزرده گـردی گـر آزرده ای (فردوسی)
- نیکی کردی امیدوار باش، بدی کردی خبر دار باش!
هریک از ما ممکن است امثال این مثل ها را بدانیم و یا جایی خوانده باشیم و یا خود در زندگی شخصی خویش تجربه کرده باشیم، ولی آنچه مهم است درس آموزی از تجربیات دیگران است و به کار بستن آموخته ها و نیازمودن آزموده ها.
